Kleijn-zielig

Poster van Bastimentos Clean and Green,
het resultaat van een tekenwedstrijd onder de schoolkinderen

Toen we vijf jaar geleden uit Nederland emigreerden, hebben we een speciale belastingaangifte gedaan, de zogenaamde M-aangifte. Aangezien we wilden dat dit correct zou gebeuren, hebben we daarvoor een specialist in de arm genomen: De Kleijne & Janssen, Belastingadviseurs, Bedrijfsadviseurs, Administratieconsulenten, Juristen. Dat kost geld, maar dat hoort erbij. Goed werk moet betaald worden en dan mag je ook wat verwachten. Dus toen wij begin 2010 druk in de weer waren in duikschool en hostel, handelden zij onze belastingzaken af en we kregen te horen dat alles in orde was. Mooi, kunnen wij ongestoord genieten van ons nieuwe leven.

In 2012 krijgen we echter bericht van de heren belastingadviseurs dat er vragen zijn gekomen van de belastingdienst en dat ze opnieuw in de aangifte moeten duiken. Na controle blijkt dat de betreffende werkneemster in de oorspronkelijke aangifte een zeker bedrag in de verkeerde kolom heeft gezet en dat heeft tot verwarring geleid, maar de werkneemster heeft het nodige met de belastingdienst gecorrespondeerd en alles uitgelegd en nu is het dan echt in orde. Uiteraard heeft de medewerkster hier werk aan gehad en we krijgen een fikse rekening voorgeschoteld. Ook al zijn we het daar niet mee eens, het extra werk is tenslotte ontstaan door een fout van hun, betalen we de honderden euro’s toch maar.

Begin dit jaar, tijdens ons verblijf in Nederland komt, met vrienden, het gesprek op belastingen en realiseren Roberto en ik ons dat we nooit zelf een kopie van de uitgewerkte M-aangifte ontvangen hebben. We vragen dus een kopie op die we via de mail ontvangen. Nu we zien welke antwoorden er op de diverse vragen van de aangifte gegeven zijn, rijzen er toch een paar vragen bij ons die we dus aan onze adviseurs voorleggen. We krijgen als reactie dat de betreffende medewerkster met zwangerschapsverlof is en een andere medewerker zou hier helemaal voor in het archief moeten duiken, dus of het goed is als de medewerkster hier zelf op terug komt over een half jaartje.
Ach, natuurlijk begrijpen we dat, het leven gaat door nietwaar, dus we wachten wel. Wat is tenslotte een half jaar op een mensenleven.

En inderdaad, een half jaar later krijgen we een vrolijke e-mail van de nieuwbakken moeder. Ze heeft er niet eens voor in het archief hoeven duiken, zo meldt ze trots, want ze kon de vragen, na al die tijd, gewoon uit d’r blote bolletje beantwoorden. En we hoeven ons geen zorgen te maken, stelt ze gerust, want alles is helemaal in orde.
Een week later krijgen we, tot onze verbazing, een rekening gepresenteerd. De dame in kwestie heeft een kwartiertje nodig gehad om de e-mail aan ons te dichten dus we worden gefactureerd voor een kwart uur, inclusief BTW een bedrag van € 25,41 (waarschijnlijk heeft het schrijven haar niet meer dan tien minuten gekost, maar ja, we moeten afronden). Hmmm....

Nu hebben wij niet veel rekeningen in Nederland te betalen, dus het duurt even voordat we daaraan toekomen en na een paar weken ontvangen we een herinnering. Het toeval wil dat die herinnering binnenkomt op het moment dat we net een hele ochtend bezig zijn geweest met het vuil ruimen in het dorp (want zoals jullie weten werken we als vrijwilligers bij de groep “Bastimentos Clean and Green”) en ik denk enigszins geïrriteerd: “als mensen zich hier uren, dagen, wekenlang onzelfzuchtig kunnen inzetten voor hun gemeenschap en medemens, waarom moet in Nederland dan iedere minuut in klinkende munt omgezet worden?”
En ineens komt er een idee in me op om hier op een ludieke wijze een draai aan te geven. We beantwoorden de herinnering met een uitleg over onze “Bastimentos Clean and Green” groep en vragen of het niet leuk zou zijn om dat kwartiertje werk van de factuur te doneren aan het goede doel. Terwijl ik het schrijf denk ik nog hoopvol dat deze tijd van kerst en nieuwjaar een uitgelezen gelegenheid hiervoor is.
De volgende ochtend hebben we al antwoord. Ik citeer: “Ik heb het even aan de heer de Kleijne gevraagd en hij deelde mij mede dat ons kantoor al aan diverse goede doelen schenkt. Hoe nobel uw gedachte ook is, wij kunnen helaas niet aan uw verzoek voldoen.” En of we de factuur s.v.p. per omgaande willen betalen.

Ik realiseer me dat ik voor een Nederlands publiek schrijf en ik loop het risico dat de lezers me nu meewarig aankijken en zeggen “Wat had je dan verwacht? We leven nu eenmaal in een uurtje-factuurtje maatschappij waarin iedere seconde geld kost.” En misschien hebben jullie wel gelijk en hebben wij na vijf jaar buitenland gewoon een andere mind-set, maar er blijven bij mij twee gedachten door m’n hoofd spoken.
Ten eerste, om het dan toch even zakelijk te houden: Wat een gemiste kans op een beetje gratis reclame! (dit stukje had namelijk ook heel positief voor hun kunnen uitpakken)
En ten tweede: Wat is in hemelsnaam vijftien minuten op een mensenleven?

Vrijwilligen

De winnaars van het schoolproject november (met Meester Mitch)

Ik heb het geloof ik al eens zijdelings gemeld maar we hebben ons een paar maanden geleden als vrijwilligers aangesloten bij de groep "Bastimentos Clean and Green", die zich inzet om met name het vuilnis-probleem op een duurzame manier aan te pakken.

Clean-up Day december

Er is dit jaar namelijk iets veranderd op Bastimentos, want het was verkiezingsjaar. Hier in Panama betekent dat, dat er niet alleen landelijk een nieuwe partij en een nieuwe president gekozen is maar ook dat er in de provincies en gemeentes andere beambten aan de macht komen. Dus sinds augustus heeft Bastimentos een nieuwe burgemeester, een nieuwe representante en een nieuwe corrigidura. Alle drie zijn het jonge mensen die hun hele leven al op Bastimentos wonen, en voor het eerst sinds we hier zijn, hebben we het idee dat deze mensen daadwerkelijk iets voor de gemeenschap doen.

Steeds meer locals helpen mee

Toen wij eind augustus uit Guatemala terug waren, kwamen we in aanraking met de Bastimentos Clean and Green groep en die hadden inmiddels al contact met de bovengenoemde nieuwe beambten om gezamenlijke acties voor Bastimentos in te zetten. Sindsdien komen we wekelijks bij elkaar en zijn we concreet aan het werk om Bastimentos nog mooier te maken.

En ook de kinderen

Zo hebben we het schoolproject, waar we kinderen leren over afval, recycling en compost. Misschien vind je het vreemd dat dat nodig is maar vergeet niet dat twintig jaar geleden hier nog geen toerist was en de mensen alleen maar natuurlijke producten en afval kenden die ze gewoon in de natuur konden weggooien omdat het toch wel verging. Met het toerisme komen ook de verpakkingen: glas, plastic, blik en ga zo maar door, die natuurlijk niet zomaar in de natuur vergaan en dat moeten de mensen zich hier langzaamaan bewust van worden. En omdat de toekomst bij de kinderen ligt, leggen we hen uit waarom dit afval niet in de natuur mag komen. Ze leren om afval te scheiden en te hergebruiken en hoe ze van plantaardig afval compost kunnen maken die dan weer gebruikt kan worden bij het verbouwen van nieuwe plantaardige producten. 

Tweede onderdeel van het schoolproject is dan ook de aanleg van een schooltuin waar de kinderen groente, fruit en kruiden kunnen verbouwen.

Verder houden we workshops waarin de kinderen van afval nieuwe bruikbare dingen kunnen maken. De meest succesvolle daarvan is de "ziplock" erg handig om plastic zakjes met etenswaar erin hermetisch af te sluiten.

De ziplock maken we van de hals en dop van plastic flessen. Een plastic zak kan door de hals van de fles gehaald worden, de randen van de plastic zak worden daarna over de hals heen gevouwen en je draait de dop erop. Zo simpel en tegelijk zo handig, ik gebruik ze zelf dagelijks!

De "zip-lock"

Zakje door de hals halen,

omvouwen en dop erop.

Om de kinderen te motiveren, behelst het schoolproject een maandelijkse competitie waarmee de winnaars een prijs kunnen verdienen.

Maar voorlopig gaat de meeste energie zitten in het schoonmaken van het eiland. Iedere maand houden we een Clean-Up Day en gaan we met zoveel mogelijk mensen het vuil van de straat halen. Niet alleen het dorp wordt schoon gemaakt, ook de mangroves moeten van veel vuil ontdaan worden, want helaas wordt daar veel illegaal gedumpt. Na weken werken is dat eindelijk gelukt en nu beraden we ons op een manier om de illegale dump te stoppen.

Een boot vol afval

Om dit alles mogelijk te maken, steken we ook veel tijd in het vergaren van geld. Want vuilnis is hier duur. Voor iedere zak afval die in Colon bij de vuilstort wordt aangeboden, moet USD 1,75 betaald worden en dan moet ook de benzine voor de boot nog betaald worden en de vuilniszakken zelf kosten natuurlijk ook geld.

We houden diverse "rommelmarkten" met gedoneerde spullen en we verkopen onze "zip-locks" aan de toeristen met de uitleg van ons goede doel. Verder krijgen we steeds meer locals mee en worden dingen als vuilniszakken inmiddels gedoneerd door de winkeliers.

En zo verkopen we de zip-lock aan de toeristen

De volgende stap wordt nu om het aantal plastic flessen terug te dringen en zowel in de winkels als in de hotels en restaurants de mogelijkheid te bieden om waterflessen van de toeristen opnieuw te vullen uit grote recylce-bare containers of speciale watermachines. 

Kortom, we zijn lekker aan het vrijwilligen!

Het zal nog veel tijd kosten voordat we zijn waar we wezen willen en vaak heb ik het gevoel dat het twee stappen vooruit en één stap terug is, maar er is met deze groep de afgelopen maanden sowieso meer bereikt dan met alle goedbedoelde pogingen in de jaren daarvoor. Laten we hopen dat het doorzet en dat we aan de vooravond staan van een prachtig schoon Bastimentos...

FIJNE FEESTDAGEN EN EEN GEWELDIG GOED 2015!

Onze kerstboom op het plein

Verhuizen

Kinkajou

Maandag 1 december is het zover: Verhuisdag.
Een tweetal weken eerder waren we al op jacht gegaan naar een wasmachine en een nieuw gasfornuis, samen met de huiseigenaar Honky. Zoals we kort geleden ontdekten, is zijn voornaam officieel Alvaro maar, zoals iedereen hier op het eiland, heeft hij minimaal één bijnaam en wordt hij altijd Honky genoemd.
Voor grote inkopen, zoals wasmachine en fornuis, kunnen we het best naar het vaste land en vanwege die grote apparaten gaan we dit keer niet met de reguliere watertaxi naar Almirante maar met Honky's eigen boot. Plan is om naar Changuinola te gaan, maar omdat dat toch weer een extra busrit van drie kwartier is, besluiten we eerst even in Almirante te kijken. Almirante is niet echt een stad, maar blijkt toch een paar relevante winkels te hebben en we slagen zonder problemen. Met behulp van het winkelpersoneel worden beide machines in Honky's boot geladen en in veertig minuten motoren we weer terug naar Bastimentos. Daar roepen we de hulp in van een paar mannen die de apparaten naar boven (het pad heeft zo'n 40 traptreden), naar het huis sjouwen. Je hebt het al begrepen: hier op de eilanden doen ze niet aan thuis-bezorgen...

Zaterdagmiddag (29 november) om vijf uur krijgen we de sleutel van het huis en weet ik dat ik de volgende dag aan het grote inpakken kan gaan beginnen. Alles, behalve de keukenspullen want die pak ik pas op de ochtend van de verhuizing in.
Op D-day staan we vroeg op en na het ontbijt begin ik aan het inpakken van de keuken. Rond negen uur staat het hele boeltje klaar: in totaal zo'n 20 koffers, dozen, tassen, zakken en wat los spul van onhandig formaat.

Omdat het huidige huis een stuk op de heuvel staat en het toekomstige huis verderop in het dorp ook weer een stuk op de heuvel staat, hebben we dit keer niets aan een boot en moet alles de heuvel af, de straat door en de heuvel weer op gesjouwd worden. En omdat we toch ook niet meer de jongsten zijn, besluiten we daarvoor een paar sterke mannen in te huren. Hier in Panama zijn dat (zoals ze hier genoemd worden) de "indio's": de oorspronkelijke indiaanse bevolking (in deze streek van de Gnöbe-Buglé stam). Net als de sherpa's in Nepal, zijn de indio's de "dragers" van dit land. Klein van stuk maar stevig en gespierd, kunnen ze, schijnbaar moeiteloos, onvoorstelbaar veel gewicht versjouwen.
Roberto heeft dus twee man uit het dorp gevraagd en terwijl zij heen en weer sjouwen met onze spullen is Rob in het nieuwe huis aan het klussen (fornuis en wasmachine installeren, dingen ophangen e.d.) en maak ik het oude huis schoon. Binnen drie uur is alles verhuisd en kan ik op weg naar ons nieuwe honk om daar op mijn gemak weer alles uit te pakken. 's Middags om vier uur heeft bijna alles alweer een plek gevonden en kunnen we in onze hangmat genieten van een welverdiend koel drankje.

Montezuma Oropendola

Het went ouderwets snel in het nieuwe huis. De kolibries hebben de nieuwe bird-feeder al volop gevonden en we hebben onze eerste Kinkajou alweer gespot. De Montezuma Oropendola's, met hun prachtige gele staart en specifieke zang, zijn alom vertegenwoordigd in de bomen rondom het huis en 's avonds als het schemert, komt de zacht-zoete geur van de ylang-ylang bloesem ons tegemoet. Gôh, die was ik vergeten maar dat is waar: we hebben hier twee ylang-ylang bomen en ze zitten nokvol bloemen! Heerlijk....

Ylang-Ylang

Kareltje Kolibrie

December nadert met rasse schreden dus ik ben deze week begonnen met alvast wat inpakken. Veel kan ik nog niet doen want de meeste spullen die we hebben, gebruiken we min of meer dagelijks en die kan ik pas een dag voor de verhuizing inpakken. Op zich geen ramp want zoveel hebben we niet. Hoewel... toen we vijf jaar geleden vanuit Nederland in Panama arriveerden, bezaten we slechts de inhoud van drie koffers maar in de loop der tijd is daar van lieverlee toch al weer het nodige bij gekomen. Als het aan ons ligt wordt dit dan ook voorlopig de laatste verhuizing!

Maar goed, naast het opruimen en inpakken hebben we nog voldoende tijd om lekker in onze hangmat te genieten van het mooie uitzicht. Hoewel ons nieuwe/oude huis net zoals deze wat hoger op de heuvel staat en op de baai uitkijkt, heeft die meer bomen in het gezichtsveld staan en dus niet zo'n vrij zicht over het water als we hier hebben.

Niet alleen het uitzicht maar ook de kolibries blijven een bron van genot. Toen we een half jaar geleden onze zelfgemaakte bird-feeder net hadden opgehangen, duurde het eventjes voordat de kolibries hem gevonden hadden, maar na een paar dagen kwam de eerste kolibrie voorzichtig poolshoogte nemen. Een glanzend groen vogeltje met donkerrode staart. Hij fladdert rond de (dan nog) fel rood-en-geel gekleurde bird-feeder en bekijkt hem van boven tot onder alsof hij het maar een vreemde bloem vindt. Hij is duidelijk op zoek naar de plek waar de "nectar" zit en als hij die gevonden heeft, begint hij gulzig te drinken. Vanaf die dag is hij een vaste bezoeker en we dopen hem Karel. Kareltje Kolibrie.

Niet alleen Karel vindt onze bird-feeder, ook andere soortgenoten ontdekken deze onuitputtelijke bron van voedsel. En dan blijkt dat kolibries heel territoriale diertjes zijn. Karel heeft een plekje uitgezocht op een hoge tak met direct zicht op de feeder en zodra er een andere kolibrie in de buurt komt, scheert hij met een noodgang op hem af en probeert hem weg te jagen. Maar de anderen laten zich niet zo makkelijk de kaas (of in hun geval: de suiker) van het brood eten en al snel is onze veranda het toneel van heftige kolibrie-achtervolgingen. Razendsnel jagen ze achter elkaar aan, af en toe tegenover elkaar in de lucht stil hangend terwijl ze elkaar kwaad kwetterend en met open snavels uitdagen. Regelmatig scheren ze links er rechts rakelings langs me heen als ik in de hangmat lig te lezen. Hun vleugels bewegen zo ongelooflijk snel dat ze alleen als vage schim te zien zijn en het geeft een soort fffrrrrtttt-ffffrrrrrttt geluid als ze voorbij komen racen. Soms voel ik de luchtverplaatsing van hun vleugels op mijn gezicht als ze me net op tijd ontwijken.

Maar onze Karel is een geduchte tegenstander (we herkennen hem tussen de andere omdat hij een rode staartveer mist) en het lijkt erop dat hij als eerste ontdekker toch een superieur recht kan ontlenen aan de bird-feeder want hij heeft meer dan eens de overhand in de strijd. Het plekje op de hoge tak wordt eerst verwisseld voor een beter gezichtspunt op onze waslijn en sinds een paar weken positioneert hij zich pontificaal bovenop de bird-feeder!
Iedere ochtend als we wakker worden en de veranda-deuren openslaan, zit hij daar als een koning op zijn troon. Af en toe laat hij oogluikend toe dat andere kolibries zich tegoed doen aan het suikerwater en dan ineens is hij het zat en jaagt ze weg.

We hebben inmiddels naast de familie van Koning Karel (de groene met rode staart) ook andere soorten kolibries, o.a. een zwart-beige versie met een krommer snaveltje en een nog kleiner exemplaar (9 cm) in bijna lichtgevend paarse en groene kleuren.Het tafereel van de kolibrie schermutselingen herhaalt zich dagelijks, vooral 's morgens vroeg en tijdens de schemering, en we blijven er met fascinatie naar kijken.

Onze zelfgemaakte bird-feeder is in de afgelopen tijd totaal verbleekt en ziet er niet meer uit dus hij verhuist niet mee maar we hebben de laatste keer in David eindelijk een officiële bird-feeder op de kop kunnen tikken, dus in het nieuwe huis hebben we een "echte". Hopelijk wordt die straks net zo populair als deze, maar aangezien we toch een stuk verderop zitten en het territorium van de kolibrie niet zo heel groot is, ben ik bang dat we afscheid zullen moeten nemen van onze Karel, Koning der Kolibries.We zullen hem missen!

De cirkel is rond

November is in Panama de maand van de nationale feestdagen. 3 november is Onafhankelijkheidsdag van Colombia, 4 november is Vlag-dag en 5 november is Colón-dag (de provincie Colón, niet het eiland). 10 november noemen ze Grita de los Santos wat, zoals ze me hebben geprobeerd uit te leggen, een soort vooraankondiging is van de onafhankelijkheid van Spanje. Dan is het vandaag, 16 november, Bocas-dag en volgende week, 23 november, Bastimentos-dag. Tot slot krijgen we aan het einde van de maand, op 28 november, nog Onafhankelijkheidsdag van Spanje.
Al deze dagen gaan gepaard met toespraken, optochten en parades. En natuurlijk feestelijke bijeenkomsten in de plaatselijke kroegen. Helaas worden we al wekenlang geplaagd door slecht weer dat tot nu toe alle feestdagen in het (regen)water heeft doen vallen. We hebben dit jaar dus geen foto's gemaakt, maar ik zal er een paar uit ons archief toevoegen.

Verder zijn we de afgelopen tijd behulpzaam geweest aan Michel en Ginette, de mensen die de duikspullen van Scuba 6 Diving hebben overgenomen. Ze hebben de nodige moeite gehad om een nieuwe locatie voor de duikschool te vinden. De eigenaar van het gebouw waar de duikschool zat wilde, naar aanleiding van alle ellende die hij met de vorige bewoners heeft gehad, namelijk absoluut niet meer verhuren. Maar ook andere locaties die ze probeerden te huren, bleken de nodige haken en ogen te hebben. Gelukkig vinden ze, na een goeie twee maanden, een ruimte voor de duikschool... in Tio Tom!
Jawel, Scuba 6 Diving komt terug in het hostel. In exact dezelfde kamer waar wij vier jaar geleden onze duikschool begonnen, gaan zij nu weer verder. Met een paar wijzigingen. Ze gaan de ruimte iets uitbouwen en ze veranderen de naam naar Scuba 6 Eco Diving. Ze realiseren zich dat ze wel weer wat hebben op te bouwen want, nu de verhalen een beetje los komen, blijkt toch wel dat de reputatie van de duikschool een behoorlijke knauw heeft gekregen. Helaas kunnen ze pas in januari beginnen met de verbouwing want de betreffende kamer is nog tot het eind van het jaar vol geboekt.
Voor degene die het zich afvragen... Nee, wij hebben ons niet ingekocht in de duikschool. Na rijp beraad hebben we besloten dat we ons liever freelance laten inhuren en gezien het beroep dat ze de afgelopen tijd al op ons gedaan hebben, zal ons dat volgend jaar best wel het nodige werk opleveren.

En dan staat er binnenkort weer een verhuizing gepland. Alweer? Ja alweer.
Misschien kunnen jullie je nog herinneren dat, toen we vorig jaar oktober uit de duikschool vertrokken, we graag naar ons oude huis terug wilden (het huis waar we in 2011-2012 woonden). Maar dat huis was op dat moment verhuurd aan anderen en daarom zijn we uiteindelijk in dit (mooie maar eigenlijk boven-budget) huis terecht gekomen.
Begin september, als we net terug zijn uit Guatemala, lopen we de eigenaar van het oude huis tegen het lijf en zij vertelt dat ze de andere bewoners eruit hebben gegooid. Blijkbaar hebben die mensen het huis half gesloopt en ze wil het nooit meer verhuren. Tenzij, zegt ze letterlijk, wíj er weer willen gaan wonen.
Daar hoeven we niet echt lang over na te denken. Na een jaar in dit huis zijn we erachter dat de buurt hier toch een stuk minder is, wat nog eens bevestigd wordt door de recente inbraak. Bovendien, ook niet onbelangrijk, is de huur van het oude huis de helft van wat we nu betalen. Maar op dat moment hebben we de huur voor dit huis tot en met november al betaald, dus willen we in december pas verhuizen. Geen probleem, want dat geeft de eigenaren tijd om het huis op te knappen. En, we hebben het huis gezien, dat is inderdaad wél nodig. Het huis is echt volledig uitgeleefd! Onvoorstelbaar hoe mensen een huis in anderhalf jaar zo kunnen verwoesten... Praktisch het hele huis moet worden gerenoveerd. Stoelen, tafels, bankstel en bedden worden opgeknapt. De muren geverfd, de vloeren geschuurd en gelakt. Nieuwe tegels in de badkamer en keuken. De eigenaren verzetten ontzettend veel werk en als alles goed gaat, trekken we begin december in ons oude vertrouwde huis, in onze oude vertrouwde buurt.

En zo is de cirkel weer rond: Scuba 6 weer in Tio Tom en wij weer in ons oude huis!

Lekker maandje

Polo Beach

We lopen naar het einde van onze sabbatical en alle vakanties zitten erop. Maar niet getreurd, want ook thuis is genoeg te doen. Het is nu echt laagseizoen, dus er zijn weinig toeristen, en wij nemen het ervan met een paar dagjes uit. "Vakantie rundum Hause" zoals we dat vroeger noemden.

Zo hoorden we begin oktober over een nieuwe tour, de Banana Republic Tour, eentje die eens iets anders biedt dan de gebruikelijke dolfijnen, snorkelen en strand (wat overigens ook heel leuk is, maar die kennen we al). Deze tour neemt je mee naar de geschiedenis van de eilanden en vertelt met name over de bananen- en suikerplantages en de invloed die dat gehad heeft op het gebied.

Een oude plantage, nu weer overwoekerd

In zo'n 3 uur varen we naar diverse locaties in de archipelago waar de gids honderduit vertelt. Natuurlijk weten we dat dit gebied is ontdekt door Columbus. Op 5 oktober 1502, tijdens zijn vierde en laatste tocht, doet hij Isla Colón aan om zijn twee door storm beschadigde schepen te repareren. De eerste (blijkbaar Engelstalige) immigranten volgen pas in 1745.
Eind 19e eeuw vestigt de Duitse Snyder Banana Company zich op Colón en zij beginnen met de aanleg van het Snyder Kanaal (van Colón naar het vasteland waar later Changuinola zou komen), niet alleen om bananen en suiker naar het vasteland te vervoeren, maar ook een keur aan materialen die nodig waren om Changuinola op te bouwen. In 1899 wordt de Snyder Banana Co. overgenomen door de United Fruit Company (wat later Chiquita zal gaan heten); zij bouwen het kanaal af en het bedrijf floreert in de decennia daarna.
Begin 20e eeuw is het eiland Colón bezaaid met plantages, er rijden stoomtreintjes die zowel goederen als werknemers vervoeren en is er zelfs een telefoon netwerk om het contact met alle plantages en het hoofdkantoor van de United Fruit Company in Bocas te onderhouden. Bocas is een levendige stad met statige gebouwen, hotels, restaurants, casino's en bioscopen.

Snyder Kanaal, inmiddels niet meer in gebruik

Helaas is er heel weinig van terug te vinden. Alle plantages, de treinrails en het telefoon netwerk zijn verdwenen en terug geëist door het oerwoud; het Bocas van de gloriedagen is grotendeels door een brand verwoest.
Het enige zichtbare restant van de bananen-geschiedenis is Hospital Point. Gelegen op de punt van het nabij gelegen Isla Solarte, werd het hospitaal in 1900 door United Fruit Company gebouwd om de malaria en gele koorts slachtoffers te verzorgen, waarmee ze (dankzij de geïsoleerde locatie en de pas verworven kennis dat beide ziektes door muggen werden overgedragen) er in slaagden om in korte tijd deze ziektes in het gebied volledig te verbannen.
Al met al een hele leuke en vooral interessante tour.

Mijn verjaardag vieren we met stille trom. Traditie-getrouw trakteren we onszelf thuis op heerlijke hapjes,een goeie fles wijn en koffie met likeur na.

Polo Beach

De dag erna is Chris (de nieuwe eigenaar van Tio Tom) jarig en hij nodigt zijn vrienden uit voor een dagje Polo Beach. Rond 11 uur varen we met een afgeladen boot naar de noordzijde van Bastimentos. Polo Beach is van Polo, een kleurrijke local van inmiddels 71 jaar met twee passies: drank en vrouwen. Volgens de legende zou hij zijn stuk land inclusief strand al drie keer voor grof geld verkocht hebben, maar hij zit er nog steeds...
Het is prachtig weer, de zee is heerlijk en de talrijke palmbomen zorgen voor voldoende schaduw. Er is kip op de barbecue (aangevuld met de hier onvermijdelijke rijst en bonen) en natuurlijk genoeg te drinken.

Polo Beach

Maar Polo Beach is ook een mooie duikplek en omdat we er nu toch zijn hebben we onze duikspullen mee genomen en Michel (de nieuwe eigenaar van Scuba 6), die ook uitgenodigd is, heeft een paar tanks meegenomen. Dus voordat we ons in het feestgedruis storten, gaan we eerst met z'n drieën een prachtige duik maken!

"Weekendje weg"

Onze laatste vakantie van dit jaar is eigenlijk meer een weekendje weg. Zoals we vroeger in Nederland wel eens een lang weekend in eigen land gingen genieten van een mooie omgeving en een goed hotel, zo doen we dat deze keer in Panama, alleen nu is het "weekendje weg" midden in de week. We gaan naar de zuidkust, naar Boca Chica, dat aan de Stille Oceaan ligt.

Het eerste gedeelte van de reis er naartoe is de bekende, ongeveer vijf uur durende, route naar David met watertaxi, boot en bus. Van daaruit is het nog ongeveer drie kwartier met de volgende bus en dan nog een half uurtje met een collectivo, een klein lokaal busje.

Boca Chica is een klein vissersdorpje en ligt behoorlijk afgelegen. Er komt niet zo heel veel toerisme en er zijn geen voordelige hostels, slechts enkele hotel resorts, dus we gaan verplicht voor luxe. Niet dat we klagen want het hotel is schitterend. De kamer is een ruime cabaña met terras die uitkijkt op een mooie tuin met daarachter de baai. Er is een heerlijk zwembad met ligstoelen en parasols, een gezellige bar en een mooi restaurant waar ze zalige gerechten serveren. Kortom: ouderwets genieten!

Maar de belangrijkste reden dat we juist hier naar toe gekomen zijn, is de walvis-tour. Tussen mei en november krijgen de walvissen in deze regio kalveren en trekken ze richting de evenaar. Dus de volgende ochtend, na een heerlijk ontbijt, stappen we om 9 uur in de boot van het hotel die ons meeneemt in de Golfo de Chiriquí. De baai is bezaaid met ontelbare, kleine (vaak onbewoonde) eilanden en rotspartijen. De eilanden zien er heel anders uit dan bij ons aan de Caribische kust. Ze zijn veel rotsachtiger en minder begroeid.

Na zo'n half uur varen, ontdekken we de eerste bultrug walvis. We zien de ronding van een rug (vandaar de naam bultrug) met een kleine rugvin door het wateroppervlak breken. We proberen hem een beetje te volgen als de kapitein plotseling in de verte wijst. Een heel stuk verderop zien we een enorm lichaam uit het water omhoog komen en met een grote golf van opspattend water weer in de zee verdwijnen. Het verbaast ons dat we, ondanks dat het zo ver weg is, het zo goed kunnen zien. Die dieren moeten echt gigantisch groot zijn. Terwijl de kapitein het gas open gooit en in die richting vaart, zien we regelmatig walvissen springen en met een enorm watergeweld weer in de zee plonzen.

Als we eenmaal ter plaatse zijn, is er nog een tweede boot gearriveerd. Met de bootjes in de buurt, springen de dieren niet meer uit het water, maar we zien ze overal om ons heen zwemmen. Iedere keer zien we weer een rugvin door het water breken, meestal twee bij elkaar en vaak ook met een kleintje erbij. Wat we boven water te zien krijgen is maar een klein gedeelte van het beest maar de breedte van die rug is al zó imposant dat we ons wel een voorstelling kunnen maken van de grootte van deze magnifieke dieren. We blíjven foto's maken. Heel af en toe zien we ook een zij-vin of een gedeelte van de kop boven water komen, maar op die momenten zijn we natuurlijk weer te laat met onze camera om het vast te leggen.

We zouden nog wel uren kunnen kijken, maar na anderhalf uur vertrekken we en worden we naar een mooi wit strand gevaren waar we nog een uurtje lekker genieten van zon en zee. Op de terugweg naar het hotel, ontdek ik weer een paar bultruggen, en blijven we toch weer een tijdje tussen de dieren ronddobberen.

Na nog een middagje zwembad en een avond culinair smullen, zit ons "weekendje" er al weer op. Op de terugreis stoppen we natuurlijk een paar uur in David om inkopen te doen, want als je dan toch in de grote stad bent, moet je daar wel gebruik van maken. Op de rit van David naar huis, valt het ons op dat er ontzettend veel bomen en takken zijn omgevallen en afgebroken en eenmaal thuis horen we dat er die ochtend een enorme storm, met hoosbuien en wervelwinden, heeft gewoed. Die zijn we aan de zuidkust dus mooi mis gelopen.

Weer terug

Het leven gaat weer z'n heerlijk rustige gangetje. Nog nagenietend van ons maandje Guatemala liggen we  lekker in onze hangmat weer eens een boekje te lezen.

Naar aanleiding van de inbraak gedurende onze afwezigheid, wordt samen met de huisbaas een plan gemaakt om het eventuele toekomstige inbrekers toch iets lastiger te maken (ja,ja, het bekende verhaal van de put en het verdronken kalf... maar ja, zo gaan die dingen hier). De inbrekers zijn namelijk via de achterkant op de veranda geklauterd. Aan die kant zit er een ruimte tussen het golfplaten dak en de houten muur en daardoor zijn ze naar binnen geklommen. Op dezelfde manier zijn ze beide afgesloten kamers ingekomen. Het is dus zaak om de ruimte boven de buitenmuur te barricaderen.

Op zaterdagochtend komt de huisbaas met houten planken, zaag, hamers, spijkers en een hulpje aansjouwen om de klus te klaren. Er zit nu een soort traliewerk tussen muur en dak waar niet tussendoor geklauterd kan worden. Het blijft natuurlijk een houten huis en als ze echt willen, vinden ze altijd wel een manier, maar het gezegde luidt dat ook de inbrekers hier liever lui dan moe zijn dus hopelijk is het voldoende om ze te ontmoedigen.

Ook op een ander vlak zijn we actief met "misdaadbestrijding". Sinds de verkiezingen in mei, hebben we namelijk een nieuwe corrigidor en represenante op Bastimentos en zij zijn inmiddels het programma "Bastimentos Clean and Green" gestart, waarmee ze een aantal belangrijke problemen zoals afval/recycling en criminaliteit willen aanpakken. Ze betrekken daarbij heel bewust de bedrijven en de expats op het eiland dus ook daar proberen we ons steentje bij te dragen.

Verder hebben we nog een nieuwtje... Vlak voordat we 1 augustus naar Guatemala vertrokken, kwam ons iets ter ore: de duikschool Scuba 6 Diving zou ter ziele zijn!
Nu we terug zijn, horen we de verhalen. Eind juli is vriendin-lief vertrokken en nog geen week later verdwijnt ook de eigenaar. Er zouden, naast de ruzie en onenigheid die ze al hadden met diverse mensen op het eiland, problemen zijn met de huis-eigenaar omdat ze de huur niet betalen (ze hebben duidelijk een huur-betaal-issue). Het heeft er dus alle schijn van dat ze met de noorderzon vertrokken zijn...
De duikschool (alleen de materialen want het pand is alweer aan iemand anders verhuurd) is opgekocht door een goeie bekende van ons en hij heeft ons inmiddels al benaderd om te vragen om een samenwerking, zoals hij zelf zegt "in welke vorm dan ook". Hij wil de duikschool in ieder geval begin volgend jaar weer operationeel hebben en hij heeft goeie plannen om de naam en reputatie weer op niveau te krijgen. Hoe hij de duikschool gaat noemen, weten we niet, maar Roberto en ik dopen hem:  "Scuba 6.1 - verbeterde versie".
Karma heeft haar werk gedaan!

Dus begin volgend jaar is er ook voor ons weer werk aan de winkel. Dat komt mooi uit. Kunnen we ons 2014-Sabbatical-Jaar in alle rust afronden. Er staat nog één kleine vakantie in de planning. Eind september gaan we een paar dagen naar de Stille Oceaan aan de andere kant van Panama waar de walvis trek dan gaande is. Hopelijk hebben we dit keer mazzel en gaan we de walvissen ook echt zien!

Vakantie

Vulkaan San Pedro

Dinsdag 26 augustus begint onze vakantie. Rond 9 uur nemen we afscheid van Marieke en stappen we bij Jacco in de auto. Hij zal ons de komende dagen meenemen "on tour" door (een gedeelte van) Guatemala.
In een uurtje rijden we naar Lago Atitlán, een groot meer omringd door vulkanen. We bezoeken diverse dorpjes aan het meer: Sololá, Panajachel, Santa Catarina en San Antonio. De dorpjes zijn niet toeristisch en hebben elk een eigen sfeer met huizen die tegen de berg opgebouwd zijn en smalle straatjes en steegjes. Ieder dorp heeft zijn eigen klederdracht met specifieke kleuren en patronen en een typerende hoofdtooi of haardracht. Je kunt dus direct zien of iemand uit het betreffende dorp is of uit één van de omliggende plaatsjes komt.

In de middag parkeren we de auto en nemen we een bootje naar Santa Cruz waar we een leuk hostel aan het meer nemen. Aan het eind van de dag genieten we, vanuit een luie stoel, van het mooie uitzicht op de vulkanen Atitlán en Toliman die schuin achter elkaar liggen en de alleenstaande perfecte kegel van de vulkaan San Pedro.

Lago Atitlán

De volgende ochtend nemen we een bootje naar de overkant van het meer, naar de dorpjes Santiago en San Pedro, die aan de voet van de verschillende vulkanen liggen. Beide dorpjes hebben weer hun eigen karakteristieke sfeer en klederdracht.

Jacco vertelt ons dat het waterniveau van het meer de afgelopen jaren flink gestegen is en de gevolgen daarvan kunnen we duidelijk zien. In alle dorpjes zien we huizen, straten en tuinen die inmiddels onder water staan en veel mensen die dichtbij het meer wonen zijn muren aan het bouwen om het oprukkende water tegen te houden.

´s Middags bezoeken we de ruïnes van Iximche, de hoofdstad van de Kaqchikel Maya's van 1470 tot 1524. Omdat Iximche geregeerd werd door vier verschillende leiders, afkomstig van de vier belangrijkste Kaqchikel stammen, zijn er meerdere tempels, paleizen, pleinen en speelvelden terug te vinden. Het is een vrij onbekende maar interessante archeologische plek die nauwelijks door toeristen maar veel door de lokale bevolking bezocht wordt.

We sluiten de dag af in Antigua waar we overnachten en de volgende ochtend een rondwandeling maken.
Antigua, de naam zegt het al, is de oude stad, het vroegere Guatemala-Stad. De kern is geheel in oude stijl gehouden, met kinderkopjes op de weg, ouderwetse straatlantaarns, rustieke poortjes en huizen met prachtige binnenplaatsjes. Tussendoor vind je door de stad verspreid restanten van eeuwenoude muren, gebouwen en kerken. Overal vanuit de stad heb je zicht op de omliggende vulkanen Agua, Fuego en Acatenango.

De middag gebruiken we om naar het noorden te rijden. We overnachten in het stadje Cobán en de volgende ochtend moeten we nog zo'n 65 km verder naar Semuc Champey, waarvan de laatste 30 km een smal, onverhard pad is. In het natuurreservaat klimmen we ongeveer 1 km door een regenwoud naar een mirador waar we mooi uitzicht hebben op de turquoise gekleurde poelen die tussen de steile bergwanden boven de Cahabón rivier liggen.

We dalen langs de andere kant, via steile trappen en loopbruggen, weer af naar de rivier waar we even lekker kunnen afkoelen in de voornoemde poelen.
´s Avonds nemen we onze intrek in een eco-lodge die midden in de jungle aan de Cahabón rivier ligt.

En dan is de laatste dag alweer aangebroken. In vijf kwartier hotsebotsen we over het onverharde keienpad weer naar de bewoonde wereld en in de daarop volgende zes uur, inclusief lunch-stop, rijdt Jacco ons terug naar Guatemala-Stad waar hij ons naar een leuk hotel vlakbij het vliegveld brengt. Tijd om afscheid te nemen van Jacco en Guatemala. We hebben genoten van dit mooie, kleurrijke land, dat absoluut een vakantie waard is!

De reis naar huis verloopt voorspoedig maar we zijn een beetje ongerust voor onze thuiskomst. De avond voor we terug vliegen, kunnen we namelijk heel even gebruik maken van iemands computer en lezen we een mailtje van de eigenaar van ons huis: er is de nacht ervoor bij ons ingebroken en hij heeft geconstateerd dat in ieder geval de gastank weg is...
Tijdens de reis halen we ons allemaal spookbeelden in het hoofd van wat we bij thuiskomst zullen aantreffen of, veel vervelender, wat we niet meer zullen aantreffen. Eenmaal bij het huis kunnen we geen sporen van braak ontdekken en alle deuren zitten nog gewoon op slot maar de gastank naast het fornuis is inderdaad verdwenen. In eerste instantie lijkt het erop dat dat het enige is, maar in de loop van de volgende dag ontdekken we steeds meer kleine dingen die missen. Onze inbrekers blijken rare snuiters. Zo missen we een flesje deodorant uit de badkamer. De paraplu uit de rommelkamer. Een pot pindakaas en wat blikjes soep uit de keuken. De deksel van de pot drop is los maar blijkbaar vonden ze de dropjes er niet lekker uitzien, want die zijn er nog.
Het enige wat ik echt vervelend vind is dat ze het kettinkje en de oorbellen die ik van mijn ouders gekregen heb toen ik naar Panama vertrok, hebben meegenomen. En dan hebben ze uit de slaapkamer nog een usb-lader meegenomen, wat op zich niet zo vervelend is, ware het niet dat het kabeltje van mijn I-pod eraan zat. Maar dat probleem is al opgelost want Chris heeft nog een kabeltje over...